ای-۱۰ تاندربولت ۲
نوع	هواگرد حمایت نزدیک،هواگرد تهاجمی
سازنده	فیرچایلد ریپابلیک
اولین پرواز	١٠ می ١٩٧٢
وضعیت	فعال
کاربران اولیه	نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا
تعداد ساخت	٧۱۶ فروند[۱]
قیمت	١١.٢ میلیون دلار (سال ١٩٩٤)

هواپیمای جنگی ای-۱۰ تاندربولت ۲

فیرچایلد ریپابلیک ای-۱۰ تاندربولت ۲ (به انگلیسی: Fairchild Republic A-10 Thunderbolt II) از جمله نخستین هواپیماهای نظامی آمریکایی است که برای حمایت نزدیک از نیروهای زمینی به هنگام نبرد طراحی و ساخته شده‌است.این هواپیما که طرحی ساده اما کارآمد دارد با دو موتور توربوجت و گنجایش یک خلبان، برای مقابله با اهداف زمینی مانند تانک، زره‌پوشهای مسلح و دیگر اهداف نظامی مسلح به‌کار می‌رود. پشتیبانی از نیروهای خودی در شب و روز از فاصله نزدیک از جمله دیگر توانایی‌های این هواپیمای نظامی است. کاربردهایی نظیر جستجو و نجات سربازان گمشده و یا آنان که دچار سانحه شده‌اند نیز بسادگی با این هواپیما قابل انجام است. این هواپیمای نظامی را که به وارتاگ (Warthog گراز زگیل‌دار) مشهور است می‌توان نسل بعدی هواپیماهای پ-۴۷ تاندربولت (P-۴۷ Thunderbolt)، مربوط به جنگ جهانی دوم، نامید. بال‌های بلند این هواپیما به آن قدرت مانور زیاد در سرعت کم و ارتفاع پایین می‌دهد. برخاست و فرود در مدت‌زمان کوتاه از دیگر ویژگی‌های این هواپیمای نظامی است که به‌کارگیری آن را در نزدیکی جبهه‌های نبرد هم ممکن می‌کند.این هواپیما می‌تواند مدت‌ها با سرعت نسبتاً کم ۳۲۰ کیلومتر در ساعت در ارتفاع پائین‌تر از ۳۰۰ متری زمین با شعاع دید حدود ۴/۲ کیلومتر، حرکت کند. با این ویژگی‌ها آ-۱۰ می‌تواند نقطه ضعف جنگنده‌های پر سرعت را -که توان زدن هدف‌های کوچک با سرعت کم را ندارند- پوشش دهد.

ای-10 بر اساس توپ گاتلینگ ٣٠ میلی متری جی ای یو-٨ اَونجر(به انگلیسی:GAU-8 Avenger)که جنگ افزار اصلی این هواپیما است طراحی شده و سنگین ترین توپ اتوماتیکی است که تاکنون روی یک هواپیما نصب شده است.

این هواپیما در جنگ سال ۱۹۹۰-۱۹۹۱ ائتلاف علیه عراق به تنهایی بیش از ۵۰ درصد تانک‌های عراقی و ۳۱ درصد کل نفربرهای زرهی این کشور را نابود کرد.^[۲]

خصوصیات

چهار هواگرد تهاجمی فیرچایلد ریپابلیک ای-۱۰ تاندربولت ۲ در حین ماموریت،۲۵ می ۲۰۰۵-تاندربولت برای پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای زمینی طراحی شده و میتواند علیه همه اهداف زمینی از جمله تانک و سایر خودروهای زرهی مورد استفاده قرار گیرد.

• موتورهای توربو جت این هواپیما از نوع TF-۳۴-۱۰۰/A شرکت جنرال الکتریک است که در بالای دو بال کوچک پشت هواپیما نصب شده‌اند. به منظور پایدارسازی سازه نگهدارنده موتور، دو استابلایزر بصورت عمودی در دو انتهای بال‌های پشتی قرار داده شده‌است.
• مسلسل گاتلینگ ۳۰ میلیمتری که بر روی این هواپیما تعبیه شده‌است ۳۹۰۰ گلوله در دقیقه شلیک می‌کند و توسط سامانه‌های کنترل الکترونیکی مرتبط با سامانه‌های ناوبری بسادگی قابلیت آتش روی اهداف متحرک را مهیا می‌کند.
• سیستم دید در شب این هواپیما به خلبان امکان می‌دهد به‌هنگام شب اطراف را بوضوح مشاهده کند. اطراف محوطه‌ای که خلبان می‌نشیند توسط بدنه محکم از جنس تیتانیوم محافظت می‌شود.
• برخلاف نسل قبلی، این هواپیما می‌تواند حتی در صورت انفجار، خلبان را به بیرون پرتاب کند و او را نجات دهد. وجود سامانه‌های موازی کنترل جنگ در این هواپیما به خلبان اجازه می‌دهد تا در مواردی که سامانه خودکار صدمه دیده‌است و حتی امکان کنترل‌های هیدرولیک وجود ندارد، بصورت دستی هواپیما را تا مقصد هدایت کند.
• قابلیت تعمیر و تعویض سریع قطعات به نیروهای نظامی امکان می‌دهد تا بتوانند این هواپیما را در صورت صدمه دیدن در جبهه جنگ، حتی بدون بردن به آشیانه، برای پرواز بعدی آماده کنند.

پیدایش

اولین نوع از این هواپیما در سال ۱۹۷۵ ساخته شد و تحویل یکی از پایگاه‌های نیروی هوایی آمریکا گردید. در جنگهای دهه ۱۹۸۰ در اروپای شرقی از این هواپیما برای مقابله با تانک‌های روسی استفاده شد. در جنگ خلیج فارس سال ۱۹۹۱ نیروهای آمریکایی بیش از ۸۱۰۰ سورتی پرواز با این هواپیمای نظامی داشتند. بیش از ۹۰ درصد از موشکهای هوا به زمین AGM-۶۵ شلیک شده در جنگ خلیج فارس، توسط این هواپیماها شلیک شد. طی این نبردها حدود ۱۰۰۰ تانک، ۲۰۰۰ نفربر و بیش از ۱۲۰۰ سلاح سنگین توپخانه از بین رفتند. اما برخلاف انتظار فقط ۵ فروند از این هواپیما در این جنگ سقوط کرد.

ویژگی‌ها

وزن هواپیما بدون متعلقات ۱۱٫۳۲۱ تن، در حالت عادی ۱۳٫۷۸۲ تن است. این هواپیما می‌تواند تا ۴/۸۵۳ تن سوخت و ۷ تن مهمات جنگی با خود حمل کند.

قیمت این هواپیما حدود ۱۱٫۸ میلیون دلار است. (دلار سال ۱۹۹۸)

پیش بینی می‌شود این گونه از هواپیماهای جنگی تا سال ۲۰۲۸ در خدمت باشند و پس از آن با گونه هواپیمای اف۳۵ جنگنده تهاجمی مشترک (F۳۵ Joint Strike Fighter) جایگزین شوند. جنگنده تهاجمی مشترک هواپیمایی است که آمریکا با مشارکت هم‌پیمانان اروپایی خود بخصوص انگلیس درحال ساخت آن است.

مشخصات پروازی

مشخصات عمومی

• سرنشین: یک نفر
• وزن خالی: ١١,٣٢١ کیلوگرم
• فاصله بین ۲ نوک بال: ١٧.٥٣ متر
• طول کلی بدنه: ١٦.٢٦ متر
• ارتفاع هواپیما: ٤.٤٧ متر
• مساحت بال: ٤٧.٠ متر مربع
• وزن بارگیری: ١٣,٧٦٢ کیلوگرم

1. مأموریت پشتیبانی نزدیک هوایی:٢١,٣٦١ کیلوگرم
2. مأموریت ضد زرهی:١٩,٠٨٣ کیلوگرم

• حداکثر وزن برخاست:٢٣ تن
• موتور هواگرد:٢× توربوفن جنرال الکتریک تی اف٣٤-جی ای-١٠٠اِی(به انگلیسی: General Electric TF34-GE-100A),هر کدام ٤٠.٣٢ کیلو نیوتون
• ظرفیت سوخت داخلی:٤,٩٩٠ کیلوگرم

جستارهای وابسته

• نورتروپ وای‌ای-۹
• سوخو-۲۵

پانویس

منابع

Wikipedia contributors، «A-۱۰ Thunderbolt II،» Wikipedia، The Free Encyclopedia، http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=A-10_Thunderbolt_II&oldid=183821520 (accessed January ۱۳، ۲۰۰۸).

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فیرچایلد ریپابلیک ای-۱۰ تاندربولت ۲ موجود است.

لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲
یک اف-۳۵سی لایتنینگ ۲ با نشان سی‌اف۱ در حال انجام یک پرواز آزمایشی بر روی خلیج چساپیک
نوع هواپیما	چندمنظوره-هواپیمای پنهان‌کاری
کشور سازنده	آمریکا، بریتانیا
شرکت سازنده	لاکهید مارتین، آمریکا نورثروپ گرومن، آمریکا بی‌ای‌ئی سیستمز، بریتانیا
نخستین پرواز	۱۵ دسامبر ۲۰۰۶
تاریخ بکارگیری	اف ۳۵ بی ( دسامبر ۲۰۱۵ )[۱] اف ۳۵ ای ( دسامبر ۲۰۱۶ )[۱] اف ۳۵ سی ( ۲۰۱۸ )[۲]
وضعیت کنونی	تحت توسعه و تولید
بکارگیرنده(ها)	ایالات متحده آمریکا. انگلستان
آغاز ساخت	۲۰۰۶ تا حال
تعداد ساخته‌شده	۱۲۵ فروند تا سپتامبر ۲۰۱۴[۳]
هزینهٔ پروژه	تولید وتوسعه ۲،۴۴۳ فروند ۳۹۲٫۲ میلیارد دلار چرخه حیات ۸۵۷ میلیارد دلار (۵۵ سال)[۴]
بهای هر فروند	بدون در نظر گیری قیمت موتور در سفارش سال ۲۰۱۳ اف ۳۵ ای: ۹۸ میلیون دلار[۵] اف ۳۵ بی: ۱۰۴ میلون دلار[۵] اف ۳۵ سی: ۱۱۶ میلیون دلار[۵]
توسعه یافتهٔ	لاکهید مارتین ایکس-۳۵

لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲ (به انگلیسی: Lockheed Martin F-35 Lightning II) یک هواپیمای جنگنده چندمنظوره نسل پنجم است که اکنون تحت آزمایش و توسعه نهایی قرار دارد. اف-۳۵ هواپیمایی پنهان‌کار، تک‌سرنشین و تک‌موتوره است که در وهلهٔ اول برای مأموریت‌های هجومی هوابه‌‌‌سطح طراحی شده اما توانایی انجام مأموریت‌های شناسایی و دفاع هوایی را نیز دارد. اف۳۵ سه مدل اصلی دارد: اف ۳۵ ای با توان نشست و برخاست متعارف، اف ۳۵ بی با توان برخاست کوتاه و نشست عمودی و اف ۳۵ سی با توان ناونشینی.

اف ۳۵ نوع توسعه‌یافته هواپیمای ایکس ۳۵ است. ایکس-۳۵ هواپیمایی بود که توسط لاکهید مارتین برای رقابت در پروژه «جنگنده تهاجمی مشترک‌» (JSF) ساخته شد و توانست بر رقیب خود در این پروژه هواپیمای ایکس-۳۲ شرکت بوئینگ پیروز شود. اف ۳۵ توسط یک تیم صنایع هوافضا به رهبری شرکت لاکهید مارتین طراحی شده و شرکت‌های آمریکایی نورثروپ گرومن و پرت اند ویتنی و بریتانیایی بی‌ای‌ئی سیستمز از شرکای ارشد این پروژه محسوب می‌شوند.

ایالات متحده آمریکا طرح خرید و به‌کارگیری ۲۴۴۳ فروند اف ۳۵ را تا سال ۲۰۳۷ دارد. این جنگنده مورد استفاده هر سه واحد نظامی ایالات متحده یعنی نیروی هوایی، نیروی دریایی و سپاه تفنگداران قرار خواهد گرفت .^[۶]

تاریخچه

پرواز ایکس ۳۵ ای از پروژه جنگنده تهاجمی مشترک بر فراز پایگاه هوایی ادواردز

اف ۳۵ زاده هواپیمای ایکس ۳۵ از پروژه جنگنده تهاجمی مشترک (JSF) است. پروژه جنگنده تهاجمی مشترک برنامه‌ای برای جایگزینی هواپیماهای جنگنده اف ۱۶، ای ۱۰، اف ۱۸ هورنت (شامل اف ۱۸ سوپرهورنت نمی‌شود) و جنگنده تهاجمی هارییر بود. هدف پروژه ساخت جنگنده‌هایی با ۸۰ درصد اشتراک برای کاهش هزینه‌های توسعه، تولید و عملیات بود.

سرچشمه پروژه JSF را می‌توان از سال ۱۹۸۶ میلادی دانست. هنگامی که آمریکا و انگلیس به دنبال ساخت یک جنگنده فراصوت برتر بودند. اما این پروژه در سال ۱۹۹۰ رسمی شد و در زمانی که آژانس پژوهشی پروژه‌های پیشرفته دفاعی (دارپا) به دنبال یک جنگنده چندمنظوره با وزن و قیمتی پایین بود، باز هم این حرکت بسوی ساخت یک جنگنده فراصوت کشیده شد و به همین خاطر رقابتی بین کمپانی‌های هواپیماسازی و موتورسازی در سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ برای بدست آوردن امتیاز ساخت این جنگنده به وجود آمد.

بوئینگ ایکس ۳۲ رقیب لاکهید مارتین ایکس ۳۵ در پروژه جنگنده تهاجمی مشترک

کمپانی‌های آمریکایی نورثروپ گرومن و مکدانل داگلاس به عنوان یک تیم، کمپانی بوئینگ آمریکا و کمپانی لاکهید مارتین نیز دیگر شرکت‌کنندگان در این رقابت بودند. هر کدام از این تیم‌ها طرحی را ارائه دادند. در ارزیابی سال ۱۹۹۶، طرح تیم نورثروپ گرومن و مکدانل داگلاس رد شد و در مقابل کمپانی‌های بوئینگ و لاکهید مارتین هر کدام به ترتیب طرح‌های تجربی ایکس ۳۲ و ایکس ۳۵ را ارائه دادند. حرف ایکس در هواپیماهای آمریکایی نشانگر آزمایشی بودن هواپیما است.

وزارت دفاع آمریکا در ۱۶ نوامبر ۱۹۹۶ بودجه لازم برای توسعه و ساخت طرح‌های ایکس ۳۲ و ایکس ۳۵ را به شرکت‌های بویینگ و لاکهید مارتین پرداخت کرد. ایکس ۳۲ بویینگ برای اولین بار در ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۰^[۷]به پرواز درآمد و تقریبا یک ماه بعد از آن در ۲۴ اکتبر ۲۰۰۰^[۸]ایکس ۳۵ نیز اولین پروازش را انجام داد. سرانجام در اکتبر ۲۰۰۱ طرح ایکس ۳۵ کمپانی لاکهید مارتین برنده این مسابقه شد. بعد از تثبیت طرح ایکس ۳۵ دیگر آن را به نام اف ۳۵ می‌شناسند؛ چون حرف F در هواپیماهای آمریکایی نشان‌دهنده جنگنده است.

کمپانی لاکهید مارتین در طی پروژه جنگنده تهاجمی مشترک دو فروند ایکس ۳۵ ساخت. یکی از مدل ای و دیگری مدل سی ولی در طی پروژه با انجام تغییراتی ایکس ۳۵ ای به ایکس ۳۵ بی تبدیل شد.^[۹]

جورج استاندریج (George Standridge) از اعضای شرکت لاکهید مارتین در سال ۲۰۰۶ پیش‌بینی کرد که جنگنده اف ۳۵ با وجود اینکه نیاز کمتری به پشتیبانی‌های لجستیکی خواهد داشت و تقریباً با سایر جنگنده‌ها هم قیمت است، در یک نبرد هوایی چهار برابر مؤثرتر از یک جنگنده معمولی، در عملیات‌های حمله زمینی هشت برابر موثرتر و در مأموریت‌های شناسایی و دفاع هوایی سه برابر مؤثرتر از جنگنده‌های معمولی خواهد بود.^[۱۰] در کل هدف نهایی از طراحی اف ۳۵ استفاده از آن به عنوان جنگنده تهاجمی شماره یک و همچنین جنگنده برتری هوایی شماره دو پس از اف-۲۲ تا سال ۲۰۴۰ است.^[۱۱]

ویژگی‌ها

 

جنگنده اف ۳۵ به عنوان یک جنگنده نسل پنجم دارای ویژگی‌ها منحصر به فرد و ارتقای ویژگی‌های جنگنده‌های نسل قبل است از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رادرگریزی

اف ۳۵ از قابلیت رادارگریزی بالایی به خصوص بر روی باندهای ایکس و اس دو باند اصلی سیستم‌های کنترل آتش داراست که بقا پذیری این جنگنده را به طور قابل ملاحظه‌ای در میدان‌های نبرد افزایش می‌دهد.

• محرک‌های الکتروهیدرو استاتیکی

در اف ۳۵ به جای محرک‌های هیدرولیکی از فناوری نوین محرک‌های الکتروهیدرواستاتیکی استفاده شده که باعث افزایش امنیت پرواز، کاهش نقص فنی کنترلرهای جنگنده و همچنین نیاز کمتر به تعمیرات می‌شود.^[۱۲]

• نمایشگر کلاه خلبان

کلاه خلبانی جنگنده اف ۳۵ به عنوان اولین جنگنده ایست از یک نمایشگر بهره می‌برد این نمایشگر اطلاعاتی که قبلا در نمایشگر هاد وجود داشت را در جلوی دید خلبان نمایش می‌دهد. همچنین تصاویر دید در شب توسط حسگرهای الکترواپتیکی به کلاه خلبان ارسال شده و بر روی آن نمایش داده می‌شود .^[۱۳]

• سیستم پرواز با فیبر نوری

این سیستم در واقع همان سیستم پرواز با سیم است که در آن به جای کانل‌های سیمی از کانال‌های فیبر نوری و استاندارد انتقال داده شبکه IEEE 1394b^[۱۴]استفاده شده که سرعت و امنیت داده بهتری برای سیستم کنترل پرواز اف ۳۵ فراهم کرده است.

• زاویه حمله بالا

هر سه مدل جنگنده اف ۳۵ توان رسیدن به زاویه حمله ۵۰ درجه‌ای در سرعت ۱٫۶ ماخ را دارا هستند.^[۱۵]این درحالی ست جنگنده‌های نسل قبل همچون اف ۱۶ و اف ۱۸ توان رسیدن به زاویه حمله ۳۰ درجه‌ای را دارا هستند . زاویه حمله بالا توان مانورپذیری و عدم واماندگی را به شدت افزایش می‌دهد. طراحی و سیستم کنترل پروازی مدرن اف ۳۵ از دلایل اصلی دست یابی به زاویه حمله بالا در این جنگنده هستند.

• سیستم فرامین صوتی

اف ۳۵ اولین جنگنده آمریکایی است به صورت عملیاتی از سیستم فرامین صوتی (DVI) استفاده خواهد کرد این سیستم قبلا به طور آزمایشی بر روی جنگنده‌های هارییر و اف ۱۶ ویستا مورد استفاده قرار گرفته بود.^[۱۶]این سیستم به خلبان اجازه می‌دهد با گفتار بعضی از فرامین را اجرا کند. .

• نمایشگر یکپارچه کابین خلبان

اف ۳۵ اولین جنگنده در جهان است که از یک نمایشگر یکپارچه در داخل کابین خلبان استفاده می‌کند. این نمایشگر لمسی با رابط کاربری سیستم عامل اف ۳۵ هماهنگ بوده و خلبان توان سفارشی سازی اطلاعات بر روی نمایشگر را دارد.

• برنامه کامپیوتری پیشرفته

یکی از نقاط قوت اصلی این جنگنده به شمار می اید. این برنامه بیش از ۸ میلیون کد خط دارد که ۴ برابر بیشتر از نزدیک ترین رقیب اف ۳۵ یعنی جنگنده اف ۲۲ می‌باشد. هوش مصنوعی و اتوماسیون بالا، ترکیب اطلاعات حسگرها و ایجاد یک تصویر واضح از میدان نبرد از وضایف اصلی این برنامه است.

• مواد مرکب

۴۲ از وزن اف ۳۵ را مواد مرکب به کار رفته در این جنگنده تشکیل می‌دهند که این بیشترین میزان استفاده از مواد مرکب در یک جنگنده آمریکایی است برای مثال ۲۲ درصد از وزن اف ۲۲ و فقط ۲ درصد از وزن اف ۱۶ از مواد مرکب ساخته شده‌اند.^[۱۷]استفاده از مواد مرکب باعث کاهش وزن اف ۳۵ و کاهش مصرف سوخت شده است. همچنین نسل جدید مواد مرکب به کار رفته در ساخت سطح بدنهٔ اف ۳۵ (فیبر حصیری) علاوه بر جذب خوب امواج رادار ارزان تر همچین مناسب برای انواع شرایط آب و هوایی، اسیب پذیری کمتر و در نهایت تعمیرات سریع تر می‌باشد.^[۱۷]

• سیستم پشتیبانی اطلاعات خودکار

این سیستم که ALIS نامیده می‌شود در واقع یک سیستم کامپیوتری برای جمع آور اطلاعات از وضعیت جنگندهنگام عملیات و پردازش ان‌ها برای کمک به پشتیبانی، نگهداری و تعمیرات اف ۳۵ پس از عملیات است این سیستم باعث کاهش چشمگیر هزینه هر ساعت پرواز عملیاتی اف ۳۵ شده است. هر ساعت پرواز عملیاتی اف ۳۵، ۲۴ هزار دلار هزینه در بردار که فقط ۱۰ درصد بیشتر از جنگنده ازران قیمت اف ۱۶ است .^[۱۸] شایان ذکر است که هزینه هر ساعت پرواز عملیاتی دیگر جنگنده نسل ۵ آمریکایی اف ۲۲، ۶۸ هزار دلار است.^[۱۹]

• کانوپی مقاوم

کانوپی اف۳۵ از مواد بسیار مقاوم ساخته شده تا در مقابل شرایط بد آب و هوایی و همچنین برخود پرندگان مقاومت کند این کانوپی در آزمایش‌ها در برابر پرتاب لاشه یک پرنده ۲ کیلویی با سرعت ۸۹۰ کیلومتر برساعت به خوبی مقاومت کرده است.^[۲۰]

• یکپارچگی ساختار بال و بدنه

یکی از ویژگی هنگام ساخت اف ۳۵ یکپارچگی بال و بدنه ان است بدین معنی که ساختار بال با بدنه یکپارچه‌است و به داخل بدنه فرو می‌رود (برخلاف جنگنده‌های کنونی). این ویژگی باعث کاهش سطح مقطع رادری و همچنین افزایش قدرت حمل تسلیحات بر زیر بال‌ها می‌شود.

• حسگرهای الکترو اپتیکی

اف ۳۵ از بیشترین تعداد حسگر‌های الکترواپتیکی بر روی یک جنگنده بهره می‌برد به طوری که علاوه بر سیستم هدف گذاری الکترواپتیکی از ۶ حسگر الکترواپتیکی AN/AAQ-37 با پوشش ۳۶۰ درجه محیط اطراف استفاده می‌کند که توانایی کشف هواپیماها، موشک‌ها و حتی تجهیزات زمینی را نیز داراست مجموع اطلاعات جمع اوری شده توسط حسگرها و ترکیب اطلاعات آنها بالاترین آگاهی وضعیتی را از میدان نبرد در اختیار این جنگنده قرار می‌دهد.^[۲۱]

• رادار نسل جدید

اف ۳۵ از نسل جدید رادار یعنی رادارهای آرایه فازی فعال بهره می‌برد که در واقع توسعه یافته رادار پیشرفته جنگنده اف ۲۲ است. این رادار چند منظوره دارای انواع حالت‌های هوا به هوا، هوا به زمین (تصویربرداری با کیفیت بسیار بالا)، دریایی، ناوبری و هواشناسی است همچنین توانایی حمله الکترونیکی مستقیم را دارد.^[۲۲]

• تنوع تسلیحاتی
• مدل‌های مختلف

اف-۲۲ رپتور
نوع هواپیما	جنگنده برتری هوایی-هواپیمای پنهان‌کار
کشور سازنده	ایالات متحده آمریکا
شرکت سازنده	لاکهید مارتین، سیستمهای دفاعی یکپارچه بویینگ
نخستین پرواز	ی‌اف-۲۲ ۲۹ سپتامبر ۱۹۹۰ اف-۲۲: ۷ سپتامبر ۱۹۹۷
تاریخ رونمایی	۱۵ دسامبر ۲۰۰۵
وضعیت کنونی	فعال
بکارگیرنده(ها)	نیروی هوایی ایالات متحده
تعداد ساخته‌شده	187 عدد عملیاتی و ۸ عدد آزمایشی
هزینهٔ پروژه	۶۶.۷ میلیارد دلار
بهای هر فروند	150 میلیون دلار (قیمت‌های سال ۲۰۰۹)
مدل‌های دیگر	اکس-۴۴ مانتا اف‌بی-۲۲

اف-۲۲ رپتور (به انگلیسی: Lockheed Martin F-22 Raptor) جنگنده نسل پنجم ساخت شرکتهای لاکهید و بوئینگ است. ایالات متحده تنها کشوری است که این هواپیمای پنهان‌کار و فرامانورپذیر ِ دوموتوره و تک‌سرنشینه را در اختیار دارد. اف-۲۲ در وهلهٔ نخست به عنوان یک جنگنده برتری هوایی طراحی شده اما دارای قابلیت‌های ثانویه‌ای برای مأموریت‌های حمله به زمین، جنگ الکترونیکی و تجسس سیگنال می‌باشد. لاکهید مارتین پیمانکار اصلی طرح است و تولید بیشتر بدنهٔ هواپیما، سیستم‌های سلاح و مونتاژ نهایی اف-۲۲ را به عهده دارد. برنامه بوئینگ شامل بال، بخشی از بدنه، ادغام اویونیک، و تمامی سیستم آموزش خلبان و نگهداری سیستم است.

نخستین پیش‌نمونه رپتور (به معنی شکاری) در سال ۱۹۹۷ به پرواز درآمد در حالیکه برنامه طراحی آن از اوایل دهه ۱۹۸۰ آغاز شده بود. ابتدا برای هواپیما اسامی مختلف اف-۲۲ و اف/آ-۲۲ تعیین شده بود و در دسامبر ۲۰۰۵ وقتی به طور رسمی وارد نیروی هوایی شد «اف-۲۲آ» نامیده شد. با وجود دوران طولانی و پرهزینهٔ تکوین و توسعه نیروی هوایی آمریکا در نظر دارد از ۱۸۷ فروند اف-۲۲ خود به عنوان یک جزء حیاتی برای آینده قدرت هوایی تاکتیکی ایالات متحده بهره گیرد و معتقد است که ترکیب پنهان‌کاری، نمایش ایرودینامیکی و هشیاری موقعیتی اف-۲۲ قابلیت‌های بی‌رقیبی به آن در مأموریت‌های هوابه‌هوا می‌بخشد و با هیچیک از هواپیماهای موجود یا در حال طراحی کشورهای دیگر قابل مقایسه نیست.

اف-۲۲ با توجه به حساسیت تکنولوژی آن به هیچ کشور دیگری فروخته نشده و درخواست‌های ژاپن، استرالیا و اسرائیل برای خرید آن رد شده‌است. این هواپیما اولین تجربه جنگی خود را در سال ۲۰۱۴ در جریان حمله علیه نیروهای دولت اسلامی در عراق و سوریه به دست آورد. از اف-۲۲ در این حملات برای شلیک بمب‌های هزار پوندی هدایت جی‌پی‌اس به مواضع داعش در نزدیکی سد تشرین استفاده شده اما مأموریت اصلی این هواپیما استفاده از اویونیک پیشرفتهٔ خود برای مأموریت‌های جاسوسی، پایش و مراقبت و شناسایی است.

تاریخچه

اف-۲۲ برای پنهان‌کاری بمب‌ها و موشک‌های خود را داخل خود حمل می‌کند و قبل از شلیک آن را باز کرده و بلافاصله پس از شلیک در محفظه بسته می‌شود.

پخش رسانه

فیلم نمایش پروازی اف-۲۲

یک اف-۲۲ در حال رهگیری یک بمب‌افکن توپولف-۹۵ روسی در مرز هوایی آمریکا و روسیه در آلاسکا

برنامهٔ «جنگنده تاکتیکی پیشرفته» نیروی هوایی آمریکا برای جایگزینی اف-۱۵ و اف-۱۶ در سال ۱۹۸۱ آغاز شد. این جنگنده بایستی برتری قابل توجهی بر میگ-۲۹ و سوخو-۲۷ فلانکر روس‌ها می‌داشت و نیازهای آن شامل استفاده از تکنولوژی‌های جدید در طراحی هواپیما از جمله استفاده از مواد کامپوزیتی و آلیاژهای سبک در ساخت بدنه، سیستم کنترل پرواز پیشرفته، سیستم پرتوان برای تأمین نیروی پیشرانه و مهمتر از همه فناوری پنهان‌کاری بود. در ۱۹۸۶ لاکهیدمارتین، بوئینگ و جنرال داینامیکس طراحی هواپیمایی با این مشخصات را آغاز کردند که نخستین پیش‌نمونه آن با نام «وای‌اف-۲۲» در سال ۱۹۹۰ به پرواز درآمد. این هواپیما رقیب خود «وای‌اف-۲۳» را که محصول مشترک نورتروپ و گرومان بود شکست داده و به عنوان جنگنده برتری هوایی نسل پنجم نیروی هوایی آمریکا انتخاب شد. البته وای‌اف-۲۳ از وای‌اف-۲۲ پنهان‌کارتر و سریع‌تر بود اما مانورپذیری کمتری داشت.

با توجه به استفاده از تکنولوژی‌های جدید و پیچیده دوران توسعه اف-۲۲ با مشکلات عملیاتی فراوانی روبرو بود و تا سال ۱۹۹۷ هفت سال طول کشید تا اولین پیش‌نمونه اف-۲۲ به پرواز درآید و تنها در سال ۲۰۰۵ بود که اف-۲۲ به طور رسمی وارد خدمت نظامی شد. در سال ۱۹۹۱ نیروی هوایی آمریکا قصد خرید ۶۵۰ فروند از این هواپیما را داشت اما با توجه به افزایش هزینه‌ها، وقفه قابل توجه در ساخت جنگنده نسل جدید روس‌ها و همچنین طراحی جنگنده ارزانتر و چندکاره‌تر اف-۳۵ تنها ۱۸۷ فروند از اف-۲۲ تولید شده و در سال ۲۰۱۱ خط تولید آن متوقف شد.

توضیحات

اف-۲۲ از قاعدهٔ «دید اول، شلیک اول» پیروی می‌کند، یعنی این جنگنده قبل از اینکه هواپیمای دشمن او را بر روی صفحه رادار خود تشخیص دهد، شناسایی کرده، به سمت او شلیک کرده و زودتر هم از منطقه جنگ دور می‌شود.

برای اینکه بازتاب راداری موشک‌ها و بمب‌ها موقعیت هواپیما را افشا نکند، تسلیحات اف-۲۲ در محفظهٔ داخل هواپیما حمل می‌شوند. در زمان شلیک در محفظه و بلافاصله پس از شلیک بسته می‌شود. این هواپیما در مأموریت‌های هوابه‌هوا از دو موشک گرمایاب ایم-۹ سایدوایندر و شش موشک راداری میانبرد و دوربرد آمرام برای نابودی دشمن بهره گرفته و در مأموریت‌های حمله‌به زمین قادر به حمل دو بمب ۴۵۰ کیلویی هدایت‌شونده یا هشت بمب ۱۱۰ کیلویی در محفظه داخلی خود نیز هست. البته هواپیما به چهار جایگاه خارجی هر یک با قدرت حمل بش از ۲ تن نیز مجهز است و می‌توان بمب‌ها و موشک‌های دیگر و یا تانکر سوخت اضافی را در این جایگاه‌ها نصب کرد. واضح است که در این صورت پنهان‌کاری هواپیما بسیار کمتر خواهد شد.

رپتور یکی از معدود هواپیماهایی است که از قابلیت ابرپیمایش (سوپرکروز) برخوردار است یعنی می‌تواند بدون روشن کردن پس‌سوز موتور در سرعت‌های مافوق‌صوت پرواز کند. مانورپذیری بسیار بالا، پنهان‌کاری و حسگرهای یکپارچه و اویونیک بسیار پیشرفته این هواپیما از از جنگنده‌های دیگر متمایز می‌کند. این هواپیما حتی قادر به تشخیص جنگنده خطرناکتر در یک دستهٔ پروازی به لحاظ موقعیت و شناسایی تسلیحات در حال حمل، توسط سامانه هوشمند کمک خلبان دیجیتال است و در صورت شناسایی راداری دارای سیستمهای اخلال راداری و سایر پارامترهای پیشرفته دفاع و فریب می‌باشد.

بدنه رپتور از آلیاژی سرّی از تیتانیوم و کِولار- کربن و نوعی آلومینیوم تشکیل یافته است که این آلیاژ بسیار سختتر و در عین حال سبکتر از فولاد می‌باشند.

مشخصات پروازی

 

مشخصات عمومی

• سرنشین: یک نفر
• وزن خالی: ۱۹.۷۰۰ کیلوگرم
• فاصله بین ۲ نوک بال: ۱۳٫۵۶ متر
• طول کلی بدنه: ۱۸٫۹۰ متر
• ارتفاع هواپیما: ۵٫۰۸ متر
• مساحت بال: ۷۸٫۰۴ متر مربع
• وزن با سوخت و مسلح: ۲۹.۳۰۰ کیلوگرم
• حداکثر وزن برخاست:۳۹ تن

مشخصات پروازی

• حداکثر سرعت: ۲۴۱۰ کیلومتر بر ساعت (۲.۲۵ ماخ - تقریبی)
• حداکثر سرعت پیمایشی (مقرون به صرفه اقتصادی): ۱۸۲۵ کیلومتر بر ساعت (۱٫۷۲ماخ)
• برد عملیاتی با داشتن ۲ مخزن سوخت خارجی: ۲۹۶۰ کیلومتر
• شعاع عملیاتی:۷۵۹ کیلومتر
• برد یکنواخت: ۳۲۱۹ کیلومتر
• سقف پرواز: ۲۰ هزار متر
• ظرفیت سوخت: ۸۲۰۰ کیلو (۱۱۹۰۰۰ کیلو در صورت استفاده از مخازن سوخت خارجی)
• بارگیری بال: ۳۷۵ کیلو بر متر مربع
• نسبت قدرت به وزن: ۱.۰۹ (۱.۲۶ با ۵۰ درصد سوخت)
• پیشرانه: دو موتور توربوفن اف۱۱۹-پی‌دبلیو-۱۰۰ پرت اند ویتنی با قابلیت تراست وکتورینگ هر موتور با قدرت رانش ۱۰۴ کیلونیوتن در حالت خشک و بیش از ۱۵۶ کیلو نیوتن در حالت پس‌سوز^[۱]

تسلیحات

• یک توپ ۲۰ میلیمتری شش‌لول ام۶۱ والکان با ۴۸۰ تیر فشنگ
  • هوابه‌هوا

دوموشک کوتاه‌برد ای آی ام-۹

• شش موشک میان‌برد و دوربرد آمرام
  • هوابه‌زمین
• دو موشک ای آی ام-۹
• دو موشک آمرام
• دو بمب ۴۵۰ کیلویی یا هشت بمب ۱۱۰ کیلویی

پانویس

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Lockheed Martin F-۲۲ Raptor»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۳ آوریل ۲۰۰۸).
• حاذق دانشور، حسین. مجله پرواز. آبان و آذر ۱۳۸۹، سال بیستم، شماره ۱۷۲ و ۱۷۳

پیوند به بیرون

• تصاویری از اف ۲۲ ای

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ لاکهید مارتین اف-۲۲ رپتور موجود است.